Dialect

Het Westkappelse dialect is een variant van het Zeeuws, waarin vele aparte en oude woorden, zegswijzen en uitdrukkingen worden gebezigd. Het wijkt qua idioom en uitspraak af van het dialect elders op Walcheren.

Hieronder een lijst van dialectwoorden, die wel in Westkapelle voorkomen maar niet of veel minder elders in Zeeland

A.
aage -    stopwoordje, gebezigd na het doen van een uitspraak en ter versterking van een bewering,  bijv. " 't Is mè koud, aage"
abbesje -    buitenkansje, voordeeltje
aesem -    adem; (gin) aesem gee = (geen) antwoord geven
alenken -    langzamerhand, zo zoetjes aan
ambam -    handijzer, stootijzer; waarschijnlijk verbastering van “handboom”
angae -    lett. aangaan, inz.:1. op reis een café aandoen;  2. (van kinderen) druk en uitdagend met elkaar spelen of stoeien
ankomme -    aanspoelen
annen -    handen
anstae -    een begin gemaakt hebben, de nodige voorbereidingen getroffen hebben
anwêrk -    vorm van dijkwerk, bestaande uit het bevestigen van gordingen aan paalhoofden
asselienge -    schoenveter
assen -    as
auwih !, awih! -    uitroep van onbegrip

B.
babba -    grootvader
badschôê -    gymnastiekschoen
bagger, in bagger gae -    gaan zwemmen
bakte -    hoeveelheid die in één keer kan worden gebakken
balger -     kwajongen
bamboes -    bezem
bangsel, bangselpap -    behang, behangplaksel
bêddepister -    paardenbloem
begunne -    beginnen
bèh -        uitroep, waarmee een mening of bewering volmondig wordt beaamd
benauwd -    bang (het elders op Walcheren gangbare 'bange" wordt niet gebruikt)
bêrm -    strekdam in zee
bîê – bôô – ebôô  -    bieden – bood - geboden
bizzig -    bezig
blik' ol -    zadelpijn
blokje -    boterbabbelaar
bloke, blookje -    bruinkoolbriket
bludder, bluddere -    vuur (plaats waar gestookt wordt), vuurtje stoken
bobber, een bobber ê -    erg slecht gehumeurd zijn, ergens de pest over in hebben
boefje, 't boefje kwiet wizze -    bewusteloos zijn, flauw gevallen zijn, niet meer weten waar men is of wat er gebeurd is
boere proenker -    duizendschoon (bloem)
bokke -     bukken
bombombêês(t)je -    lieveheersbeestje
bôôgerd -    boomgaard
bôôlzak -    grote jute zak
bôôm -    boom
bôôtje -    zwierschaats m.n. van het merk Ruiter, schaats met rond geslepen ijzers zonder uitstekende punten of krullen
bos -     direct, zonder aarzeling
bubbe -    oud mannetje
buitje -    meevaller, gelukkige omstandigheid
busse -    papieren zak

C.

D.
dêêfele -    heen en weer lopen op een kleine plek
deer -    daar (ook "dih" wordt gebruikt)
deur -    door
deursteke -     lett. doorsteken, inz. schudden van een kaartspel
dieker -    dijkwerker
diezeg -    mistig, wazig
dih-van, divvan -    vandaar
dizze, dizzen -    deze
dobbel, dobbeltje -    dubbel, dubbeltje
dôê -    lett. doen, inz. nuttigen ("Ik doe een borretje soepe")
dôôf -    doof
dôôm -    doom, damp
dôôpe -    dopen (godsd.)
doppe -    1. dopen (bijv. brood in soep, kwast in verf)
2. vechten
drempele, drampele  -    trappelend plat- of aanstampen, bijv. “(h)ooi drempele”
dromme -    dringen, duwen
drôôge -    droog
drôôm -    droom
droppel -    druppel
druup -    drop
duize -    achteruit gaan
dul -    woedend, woest

E.
ê – ôô – ehôo -    hebben – had - gehad
ebbacht -    hebachtig, inhalig iemand
êêl -    lett. heel, inz. naïef, simpel
êêmienge -    hekwerk, omheining
eindeliengen -    eindelijk
ehôô -    lett. gehad, inz. dronken
ellêlle -    uitroep van verbazing, waarschijnlijk verbastering van 'wel, wel'
end -    eend
ênzentênde, van ênzentênde -    lett. van heen tot het einde, van begin tot eind, over de gehele lengte
ertebêêste -    hert
êrreg -    lett. erg, inz. gierig, inhalig
êrregewere -    bekvechten, discussiëren (waarschijnlijk verbastering van "argumenteren")

F.
fêêste, te fêêste gae -    bruiloftsfeest, ter bruiloft gaan (andere dan bruiloftsfeesten heten niet "fêêste" maar net als elders "fêêst"
flêême -    vleien, slijmen; “flêêm en onflêêm” = niet passend of niet aansluitend timmerwerk  
fliere -    muurbloem, flet
flodders -    vruchten (inz. abrikozen) op sap
flokke -    zuigen, sabbelen
fluwiene -    kussensloop
freinze -   aardbei

G.
garre -    kier
gee -    geven
geitebiele -    houten halsband, waarmee een geit wordt vastgezet
g(e)lôôve, glôôk -    geloven, geloof ik
geluusel -    mengsel, oplossing, aftreksel ("koffie van 't twêêde geluusel" = koffie waarbij voor de tweede maal water is opgeschonken, dus erg slap); zie ook: luu
genanne -    familielid, naamgenoot
gerizzeleveerd -    driftig, bij meningsverschil snel gewelddadig
gestuukt-    breed en stevig, gedrongen
gin -    geen
goskant -    wegberm
gospee -    wild gras
grôô -    grootmoeder
gruit -    kroos
gruus -    tarwezemelen
gunter -    ginds

H.

I.
iederendêên, ielkendêên -    iedereen
Iengeland, Iengels -    Engeland, Engels
ienkeloe -    enkel
iesdernet -    kippegaas
ikkeldans -    hinkelbaan

J.
jannever -    jenever
jôôdevergif -    salmiakpoeder

K.
kaekele -    bekvechten (emotioneler en meer op de persoon gericht dan “êrregewere“)
kaekel ‘outje -    mikado
kattebolle -    een paal aan de bovenzijde afronden om daarop effectiever met een hamer te kunnen slaan
kêlf, kêllef -    schoon, opgeruimd
kerkerre -    groene erwtenpeul
kinnetje -    kindje, baby
klakkerbus 'out -    jong hout van een vlier, geschikt om een “klakkerbusse” (= een proppenschieter) van te maken
kleine -    klein
klienker -    dorpsomroeper
kliepe -    groot stuk, homp (bijv. van kaas of brood)
klute -    muntstuk van 2½ cent
knôôpe -    1. (werkw) knopen
2. (zelfst. nw) knoop (in touw)
knoppe -    knoop (aan een kledingstuk)
koegel -    kogel
koeter, een koeter ê -    gehaast, jachtig, ongedurig zijn
koppespinder -    1. spin
2. ragebol
kooie -    tamelijk grote groep mensen
kôôpe -    kopen
kossemisse -    kerstmis
krentekoeke -    krentenbol
krippe -    karbonade
kunne-kunde-ekunne; ik ken, kêh je?-    kunnen - kon - gekund; ik kan, kun je?
kuteplaete(re) -    een steentje gooien en over het water laten scheren
kwah ! -    aankondiging dat men gaat vertrekken of iets gaat doen; wordt in het algemeen gevolgd door de feitelijke mededeling, bijv. "Kwah ik gae nih d'n diek"

L.
lange -    lang (in tijdsduur); lang in afstand is evenals elders "lank"
lawiet  -    leeuwerik
lêie – leide – eleid -    leggen - legde - gelegd; soms ook gebruikt voor “liggen”
lokkemamme -    vrucht, inz. groot soort peer
lôôpe -    lopen
lôôtere -    door wroeten of voelen in de grond onderzoeken of zich al aardappelen gevormd hebben aan de te velde staande planten
lucht -    licht (in de betekenis van: niet zwaar)
luu (lang aangehouden "uu") -    1. (zelfst. nw.) kerkklok
2. (werkw) luiden
3. (werkw) aanlengen (zie ook: geluusel)

M.
maezelaer -    merel
majesteit, in z'n majesteit wizze -    in de kracht van zijn leven zijn, volop aan sociale activiteiten deelnemen
mêlkwîêd -    blad van paardebloem
mêrrege -    morgen (volgende dag)
mêie -    meidoorn; meidoorntak die bij het binnenbrengen van de oogst op het laatste voer werd geplaatst
mênsepee(t)jes -    jonge worteltjes
mêrke – mork – emorke -    merken – merkte - gemerkt
meulwind -    matige tot vrij krachtige wind
mieter -    houtworm
modderol -    meerkoet
moe -    tante (alleen met toevoeging van de naam, bijv. "Moe Wanne"
mon(d)jevol -    borrel
mogge -    mug
mosse -    mus

N.
nachtemiddeg -    namiddag
nest-an -    naast
neuke -    vallen, smijten, donderen
nîêt -    niets, helemaal niets
nimme -    nemen; "nim !" wordt gezegd, wanneer iets wordt aangereikt en heeft dan de betekenis van "alstublieft"
nin -    ontkenning, in samenstellingen als wel nin't (= het is niet zo), wel nin 'k ( = ik niet) of wel nin je (= jij niet)
nis(t)je    lett. nestje, inz. klein beetje, restant
nôôm, nom -    oom; "nom" wordt alleen gebruikt met toevoeging van de naam (bijv.  "nom Kees")
nôômskind -    neef, nicht
nôôzel -    pover, klein, armoedig, ellendig, verlegen

O.
oekevaeger -    stoffer
oenkele -    in de handen door elkaar schudden, bijv. van dobbelstenen of lootjes
ôêndervleis -    kippevel
ôêzemôês -    onkruid, inz. vogelmuur
of -    af; ook: gebroken, kapot
ofrêê -    afvegen
okken, op z'n okken zitte -    hurken (zelfst. nw.), gehurkt zitten
om -    voorzetsel om iets aan te duiden dat men gaat halen of  tracht te verwerven (om de koffie komme, om krabben gae)
ombocht -    omweg
omme -    om (m.n. in samengestelde woorden als "ommekomme", "ommevaale")
omme(r)s -    immers
onnen -    honden
ôôddag -    feestdag. inz. chr. feestdag

ôôge -    1. (zelfst. nw.) oog
2. (bijv. nw.) hoog
oôk -    ook
ôôl-an -    alsmaar, herhaaldelijk, regelmatig
ôôp  -    1. aap
2. hoop
oôpeule -    peluw
oordig -    raar, vreemd, eigenaardig
oorebêêste -    oorwurm
oorte -    erwt
oortepik -    kleine zeis
opgaere -    oprapen
opkoppele -    opstropen
oprêê -    opruimen
ovenblaezer -    in de oven gebakken restant brooddeeg, dat warm gegeten wordt
over’and -    beurtelings
overbaaie (z’n laezen of schoenen overbaaie) -    natte voeten krijgen door in te diep water te staan    

P.
pad -    pad, weg, route (mnl. i.p.v. onzijdig); de pad wete = de weg, de richting weten
paerevleis -    lett. paardenvlees, inz. gekleurd, zacht snoepgoed (spek)
pakkienge -    duinversterking van rijshout, ook: evenwijdig aan de kustlijn geplaatste palenrij
pannedruup -    knoopjesdrop
pêns'out -    paal of balk die als domp wordt gebruikt
perebiêe -    wesp
pîênster -    pinksteren
pîênsterblomme -    boterbloem
pîêpetollenaer -    meikever
piet, piet van d’n diek -    verweerde paal, afkomstig van een paalhoofd
poeier, een bakje poeier -    cacao, chocolademelk, een kop chocolademelk
poessel -    kwast van zachte stof
puut -    kikker, pad
puzze -    blikken bus

R.
rek -    afstand tussen twee paalhoofden
rechtbank -    aanrecht
rekje -    bagagedrager van een fiets
riengel -    grendel
rôêst  -    zitstok voor kippen
rôôke -    roken
rôôm -    room
rôôve -    roven
ruutouter -    schommel
ruzebuzig -    winderig

S.
schêê -    1. (wrkw.) scheiden
2. (zelfst. nw.) schede

scheule -    peul

schevenienger -    laatste hoeveelheid uit een fles sterke drank, die bij het uitschenken niet meer voldoende is om een borrelglas geheel te vullen; als men die in een  café direct en in één teug opdrinkt krijgt men daarna zonder extra betaling een geheel gevuld glas; een schevenienger wordt dan ook als een meevaller, een "abbesje"  beschouwd
schien; mee een schien -    terloops, in een flits
schienblad -    theeblad, dienblad
schietschôôltje -    kleuterschool
schoef -    1. onbesuisd, roekeloos, onstuimig
2. schuw, schichtig, angstig
schof -    schafttijd; ook: tijdsduur tussen twee maaltijden
schôône -    schoon
schraevele -    scharrelen, de grond omwoelen (bijv. door kippen)
schufele -    lett. schuifelen, inz. de ijsbaan bezoeken zonder schaatsen, vaak gepaard gaand met alcoholgebruik
sekkere -    in looppas lopen, draven
sigarre -    sigaar
sinte(r)klôô(i)s -    speculaas
slae - sloeg – eslege -    slaan - sloeg - geslagen
slaege -    oprit (inz. van de dijk)
slaescheutel -    lett. slaschotel, inz. ronde hoed, behorende bij de klederdracht van de Walcherse boeren
slaepe -    slapen
slaeper -    1. slaap (zijkant van het hoofd)
2. mus, die in rust zit
sleuter -    sleutel
slôê -    diep spoor in de grond
smore -    motregenen
smouter -    1. als slachtafval aangemerkt geslachtsorgaan van een varken, gebruikt voor het invetten van gereedschappen
2. zelf gebakken koek met krenten en rozijnen
sneedruup -    laurierdrop
snêrreke -    schrijnen van een wond
soenkele -     onzeker, slingerend lopen, bijv. in geval van dronkenschap
soepe -    soep
sprêê -    spreiden; in sprêê = neergevleid, uitgestrekt op de grond
sproenk, op de sproenk -    in galop
staertepannetje -    steelpan
stêênpit -    welput
steke -    slagen maken bij het schaatsen
steppe -    stappen
stêrrekje -    pepermuntje
stieve -    stijf
stiere -    sturen (in de betekenis van iemand ergens heen sturen; sture = aan het stuur zitten of staan)
stille -    stil
stikker -    slee
stikveugel -    roofvogel
stort, op stort gae -    lenen, op afbetaling kopen
strekke -    leren veter
stremien -    vergiet
strîê -    strijden, bekvechten
strip, stripje -    klein beetje van een vloeistof; ook: een weinig regen
strôôpe -    stropen
stropie -    stroop
stroppe -    1. (zelfst. nw.) strop, inz. strik om konijnen te vangen
2. (werkw) konijnen vangen d.m.v. strikken
stuit, stuitje -    lange periode, poos
stuuke -    tegen elkaar geplaatste schoven graan of bossen erwten of bonen

T.
taerlienk -    dobbelsteen, teerling
tannen -    tanden
têê -    thee
tênden -    lett. ten einde, inz. uitgeput; tênden uut = tot in het extreme doorgevoerd
têêltuun -    rek voor het opbergen van emmers en teilen
terwêêl -    troffel
toet bie, toet op -    naar toe
tôêter -    fluitekruid
tok -    school, waarschijnlijk samentrekking van 't ok (het hok)
tôôg -    toog, cafébar, toonbank
tôôgkrabbe -    grote krab
topper -    tol (speelgoed)
trokke -    trekken
trotte -    huilen
turk -    hand-eg

U.
uit, d’r uit wizze -    vermoeid, uitgeput zijn
uuttepo(r)trette -    fotograferen (inz. portretten)
uuze -    huiskamer

V.
vaale -    vallen
vaege -    vegen
vandenmiddeg -    vanmiddag
varre -    ver
veint -    vent, man
verbabbezakke  -    verkwanselen, door nalatigheid of roekeloosheid kwijtraken
verbroeke -    verzuimen, afwezig zijn; "de schôôle verbroeke" = spijbelen; "de middeg verbroeke" = te laat komen of niet komen opdagen voor het eten
verdinsel -    limonadesiroop
vergleinster -    email
veromme -    terug
veruren, van de veruren -    omstreeks vier uur n.m.
viege -    samenkomst van bruiloftsgasten daags na de bruiloft, in het algemeen ontaardend in een drinkfestijn
viol(l)ette -    viooltje (bloem)
vizzele -    rafelen
vlêêke -    vleugel
vlissiengsenaer  -    kleine strandkrab
vrîênd   -    familie, bloedverwanten (het woord wordt in deze betekenis zonder lidwoord gebruikt)
vrôôge -    catechisatie
vrâuwe, vrouwtje -    overlopertje (kinderspel)
vuulak -    vaatdoek
vuule -    in het kaartspel (m.n. bieden) kaarten die geen puntenwaarde vertegenwoordigen, dus de 7, de 8 en de 9
vuulnist -    klein voorwerp van weinig of geen waarde

W.
wan-aawe -    slecht onderhouden, verwaarloosd
weer -    waar (vragend); ook "wih" wordt gebruikt
wegkruuper -    verstoppertje (kinderspel)
wiêl  (lang aangehouden ie) -    wiel
wiesbrêêuwen -    wenkbrouwen
wizze - was – ewist -    zijn, wezen -was, waren - geweest
wuulepe -    grote alikruik, ulk

Z.
zaed -    zaad; in ruimere zin: hetgeen geïnvesteerd is; "ie ei z'n zaed" = hij speelt quitte
zêêdricht -    aangespoeld hout
zeuge -    1. pissebed
2. harde platte borstel
zinder -    sintel
zokke -    sok
zokke, zokken -    zulke, zulk een, zo'n
zôôme -    zoom, rand; "op de zôôme leve"= zodanig leven, dat men niet of nauwelijks met zijn geld kan toekomen
zwamme -    lucifer
zwêêk -    stuur, draaistel van een wagen
zweere -    zwoert
zwelm -    zwaluw
zwelmstaert -    lett. zwaluwstaart, inz. pandjesjas, jacquet